Over communicatieadviseurs – PR-mensen, voorlichters, reputatiemakelaars – wordt nogal eens gezegd dat deze mooipraters vooral zijn opgestaan om recht te breien wat krom is, een schaamlap te naaien voor falend beleid, in opspraak geraakte leiders uit de wind te houden of slecht nieuws te verpakken in misleidend cadeaupapier. In de ruim 25 jaar ervaring bij PRLT Communicatie zijn deze kwalificaties geregeld voorbijgekomen. In de periode dat ons bureau zich bezighield met het ‘managen van het imago van agrarisch Nederland’ balanceerden wij ook wel eens op de grens. Wij werkten eraan mee om landbouwgif gewasbeschermingsmiddel te noemen en de legbatterij groepskooien voor kippen. Als de bestuurders ons op de huid zaten de spuitende giertank uit het Journaal te laten verdwijnen omdat dit schadelijk was voor het boerenimago, leverden wij filmpjes aan die de mestinjecteur lieten zien in plaats van de strontspuit.
Recht praten wat krom is, keert zich uiteindelijk tegen je. Wij hielden de boeren voor dat – zolang er sprake was van een gierkar of landbouwhuisdieren in te donkere of te krappe hokken werden gehuisvest – men niet moest jammeren. Eerst zorgen dat je zaken voor elkaar zijn en dát dan uitdragen. Be good and tell it, het oude PR adagium van wijlen Frans Wilbers (oud-directeur Stichting Public Relations Land- en Tuinbouw). Inmiddels hebben de voortschrijdende inzichten over effectieve communicatie al talloze nieuwe credo’s en motto’s opgeleverd. Want ‘Be good and tell it’ is zendergericht, terwijl wij er inmiddels zijn achter gekomen dat juist de feedback – het oude hoor en wederhoor uit de journalistiek – van belang is voor effectieve communicatie. Laten we niet vergeten dat het begrip communicatie is ontleend aan de communicerende vaten waarin de vloeistof in beide buizen tot verbinding komt en uiteindelijk op een gelijk niveau komt.
Sleutelwoord voor wie zijn reputatie wil (laten) managen – als reputatie al te ‘managen’ valt – is ‘vertrouwen’. We kennen mooie voorbeelden uit de geschiedenis wat een gebrek daaraan teweegbrengt. Nog steeds een mooie uitdrukking: ‘Vertrouwen komt te voet en gaat te paard’. Onlangs twitterde voorzitter Ron van der Jagt van de Nederlandse beroepsorganisatie voor communicatieprofessionals zo mooi: ‘Het voordeel van de waarheid spreken is dat je nooit hoeft te onthouden wat je hebt gezegd’. We weten allemaal hoe het afloopt met draaiende, graaiende en liegende leiders. Enkele potentaten uitgezonderd.
Inmiddels lijkt het managen van percepties en reputaties meer wantrouwen dan vertrouwen te hebben veroorzaakt. Want zelfs de laatste inzichten om het vertrouwen te herstellen, blijken averechts te werken. Zoals het geadviseerde en veel gebezigde ”sorry” zeggen, waardoor de kracht en waarde van het excuus alleen maar verder is gedevalueerd en zelfs de argwaan versterkt. Ook PRLT Communicatie moet zich beraden, want ‘reputatie’ is ook een begrip dat tot het jargon van dit bureau behoort. Deze overpeinzing ontstond toen recentelijk specialisten van De Reputatiegroep genoemd werden als de architecten van een campagne die het vertrouwen in de woningcorporaties moest herstellen. Onder vakgenoten kwam de discussie los of het 113-pagina’s tellende rapport een bedrag van € 80.000 rechtvaardigde.
Maar die vraag is in feite niet zo relevant. Waar het om gaat, is of het gebutste vertrouwen van het publiek in woningcorporaties kan worden hersteld en of dat wel kan worden bevorderd door reputatiemakelaars. Collega Huub ter Haar filosofeerde onlangs over ‘Het einde van het merk- en reputatiedenken’. Op Communicatieonline schreef hij: “We bevinden ons in een tijdsbestek waarin niet zozeer de verschijning, maar de verbinding van mens, organisatie en omgeving voorop komt te staan. En dat heeft gevolgen voor de invulling van communicatie en marketing.” De overweging die deze communicatiestrateeg tenslotte meegaf aan de woningcorporaties is leerzaam: “Investeer in een verbetering van vertrouwen en perspectief, in plaats van een cosmetische ingreep. In co-creatie met stakeholders en publieksgroepen ontstaan zo handelingsperspectieven die daadwerkelijk de geloofwaardigheid, draagvlak en toekomst (…) geven. Dat impliceert ook een verandering van gedrag en dienstverlening. Pas dan verbeteren het imago en reputatie.”
De doorgaans actieve twitteraars van De Reputatiegroep, die geregeld waardevolle tips en erudiete overdenkingen publiceren, hebben wij nauwelijks gezien of gehoord in de kwestie van hun door De Volkskrant gepubliceerde adviezen aan de woningcorporaties. Behalve de vraag of de woningcorporaties daadwerkelijk iets hebben aan de adviezen is het de vraag wat de publicatie en de genoemde suggesties betekenen voor de reputatie van het adviesbureau. En voor de reputatie van het vak.